Noma duke tsohon ciniki noma tushen arzikin kowa da ya zo duniya ya Tara's  da shi 

Yaddaya ake fara noma ?

Fara noma ba abu bane mai sauki ba .Ya kunshi Nau'i Nau'i da yawa wadanda suka hada da inda kuke son noma wa. 

Mosalin Noma

Noma Ranni:

Noman rani, noma ne da ake yin shi a lokacin rani ba da damina ba ga yarda ake noman rani.

Shi noman rani ana yin sa ne a wuraren da ruwa yake wadatacce kamar rafi , korama , da madatsun ruwa wato (dam). Da zarar ruwan sama ya dauke wato kaka ta yi, manoman rani za su fara ne da share gonakinsu, daga nan kuma sai su yi kaftu, su ja kwamame, sai su shuka abin da za su shuka a cikin kwamame. Suna yin amfani da injinan ban ruwa wajen bai wa shukokinsu ruwa, har su girma, su isa girbi.

Akasarin abubuwan da ake nomawa a noman rani ana shuka su ne saboda sayarwa domin samun kudin shiga.

Noma Damina:

Sabanin noman rani, shi noman damina ana yin sa ne a lokacin damina.

ga yadda ake yin noman damina.

Da zarar an samu ruwan sama wato (damina ta fadi), manoma za su bazama gonakinsu domin yin huda da shuka. Akasari an fi shuka kayan abinci a wajen noman damina, to, amma akan shuka kayan sayarwa jefi-jefi.

YADDA AKE GARA KASA 

Abubu wa da za a bukata !

ruwan zai iya: kawo ruwa ga amfanin gona

rake: ana amfani da shi don daidaita ƙasa ba tare da kwatanta shi ba don tsaftace mummuna

YADDA AKE TOMATIR


Zabi iri-iri: Slecta tomato

Nau'i-nau'i ya dace da yanayinka, buƙatar marte , da amfani da ake so (misali, slicing, canning, ko sauces).

shirya ƙasa: tomati suna bukatar ƙasa mai kyau 

YADDA AKE NOMA ZOGALE 


Noma Zogale nadaya da ka Noman da akeyi a Africa da Duniya gabadaya.

Zaɓin wuri: Moringa ya fi son yankuna masu dumi da rana

Shirye-shiryen ƙasa: Zai iya girma a cikin ƙasa daban-daban

Noma Carrot

 Noman karas (carrot) yana bukatar yanayi mai kyau da kulawa musamman. Ga yadda ake noma karas:

1. Zabi Wurin Noma:

Noman karas yana bukatar ƙasa mai kyau da ruwa mai kyau. Yana fi kyau a noma shi a ƙasar da ba ta da ƙarfi ko datti sosai.

Ƙasar da ke da ɗigon ƙasa na liƙa yana da kyau domin karas zai iya girma da kyau a wannan yanayin.

2. Shuka Fure (Seed):

Kafin shuka, yi amfani da iri mai kyau wanda aka saye daga masana'antun noma.

Furen karas yana bukatar a shuka su a cikin rami mai zurfi da tazara tsakanin kowanne fure.

3. Tsara Daban-daban na Zaren (Row):

Shuka karas cikin zaren da suke a tazara tsakanin juna don basu damar girma da kyau. Yawanci, tazarar tsakanin kowanne shuka yana kaiwa 3 zuwa 5 cm.

4. Girmama Ruwa:

Karas yana bukatar ruwa mai kyau don girma. A guji yawan ruwa ko kuma bushewar ƙasa.

5. Kulawa da Tsire-tsire:

Yi amfani da magunguna don hana kwari da cututtuka wanda zai iya shafar tsire-tsiren.

Tsaftace ƙasa daga ciyayi da sauran shuke-shuke masu gasa domin ba su ciyar da shuke-shuken.


6. Girma:

Karas yana daukan lokaci tsakanin kwanaki 70 zuwa 80 don girma. A lokacin da ya girma da kyau, za a iya girbe shi.

7. Girbe Karas:

Karas ya kamata a girbe lokacin da ruwan kore yake canzawa zuwa zinariya ko ja. An girbe su daga ƙasa da hankali, domin kada a lalata su.

Yana da kyau a tabbatar da cewa akwai ruwa da i

sasshen hasken rana don samun kyakkyawan sakamako. 

Noma Kabeji

Noma kabeji yana bukatar shawarwari da tsari na musamman don samun kyakkyawar amfanin gona. Ga yadda ake noma kabeji:

1. Zabi Wuri Mai Dorewa: Kabeji yana bukatar wurin da ke da kyau daga hasken rana kuma yana bukatar kasa mai kyau da ta jure ruwa. Yana son wuraren da suke da ingantacciyar iska da kuma yanayi mai kyau.

2. Shirya Kasa: Kasa mai kyau, mai yawan gishiri da kuzari yana da matukar muhimmanci. Za a iya amfani da taki ko kuma kayan lambu na halitta don inganta kasa. Hakanan, tabbatar da cewa kasa tana da kyau sosai domin samun kyakkyawan girma.

3. Taya Tsiran Kabeji: Zaka iya shuka tsiran kabeji a cikin matakai na musamman kamar amfani da layin shuka ko kuma shuka a cikin dige-dige. A shuka kabeji a cikin nisan tazara mai kyau, misali, tazarar 30-45 cm tsakanin kowane shuka.

4. Kulawa da Shuka: Kabeji yana bukatar ruwa mai yawa don ya girma da kyau. Zai fi kyau a shayar da shukar a duk lokacin da kasa ta bushe. Bugu da kari, kula da cututtuka da kwari kamar su "cabbage worms" da sauran su.

5. Taki da Kula da Cutar: Yin amfani da taki mai kyau yana taimakawa wajen karfafa kabeji. Har ila yau, kula da magunguna na kashe kwari da kuma magance cututtuka na kasa yana da muhimmanci.

6. Cire Amfanin Gona: Kabeji yana buƙatar kimanin watanni 3-6 kafin a iya cire shi daga gonar. Zai fi kyau a cire shi a lokacin da ganyen kabeji ya yi cikakkiyar girma kuma yana da kyau.

Idan aka bi waɗannan matakai, zai yiwu a samu kyakkyawar amfanin go

na daga noma kabeji.

 Noma Albasa 

Noman albasa yana da matakai da dama. Ga yadda ake noman albasa daga matakin shuka zuwa girbi:

1. Zabi Wurin Shuka:

Albasa tana buƙatar ƙasa mai kyau, mai tsabta da kuma samun ruwa mai kyau. Kasa mai yashi ko tauri tana da kyau.

Tabbatar cewa wurin yana da kyau domin albasa tana buƙatar isasshen hasken rana.

2. Shirya Kasa:

A rufe ƙasar da kyau, a kuma tsamo dutsen ko gungumen da ke cikin ƙasar.

Idan ƙasar tana da ƙarfi ko tana buƙatar gyara, za a iya amfani da takin zamani (kamar takin manja ko humus) don inganta ƙasar.

3. Zabi Irin Albasa:

Akwai nau'ikan albasa da dama, amma mafi yawan manoma suna amfani da irin albasa mai ƙanana ko ƙanana waɗanda ke girma cikin sauri.

4. Shuka Albasa:

Albasa za a iya shuka daga iri ko daga rini. Idan ana amfani da iri, shuka a cikin rami guda 2-3 cm a zurfin ƙasa, kuma a bar tazara tsakanin kowanne shuka na albasa daga 10-15 cm.

Idan ana amfani da rini, anfi shuka su cikin layi a cikin tazarar 15-20 cm daga juna.

5. Kulawa da Shuka:

Albasa tana bukatar ruwa mai yawa, amma a guji ruwan da zai iya tafasa ƙasa. Ruwa a kai a kai idan ƙasar tana bushewa.

Har ila yau, duba wajen shuka don ganin ko akwai ƙwayoyin cuta ko kwari da za su iya shafar girman albasa. Za a iya amfani da magungunan kwari idan yana da muhimmanci.

6. Noma da Girbi:

Albasa tana buƙatar kusan wata 3-5 don girbi, ko kuma bayan albasa ta fara ƙonewa ko canza launi zuwa zinariya. A lokacin girbi, a yanke tushen albasa kuma a kwashe su daga ƙasa.

7. Adanawa:

Bayan girbi, albasa za ta iya shan haske don bushewa kafin adanawa. A adana su a cikin wuri mai kyau wanda ba zai janyo ƙiba ko ɗanɗano mara kyau ba.

Tare da wadannan matakai, za ka iya samun albasa mai kyau da za a

 iya amfani da ita a cikin girki ko sayarwa.

Noma Gyada 

Noman gyada (peanut farming) yana da matukar muhimmanci a cikin noma, musamman a wasu yankuna na Najeriya da wasu kasashen Afrika. Ga wasu matakai na yadda ake noma gyada:

1. Zabar Wuri:

Gyada yana bukatar filaye masu kyau da samun ruwa mai kyau. Filin da za a shuka ya zama mai kyau wajen shayar da ruwa, kuma yana bukatar wuri mai hasken rana.

2. Zabi Tsiro (Seeds):

A zabi iri na gyada wanda yake da kyau da kuma dacewa da yanayin kasa. Iri na gyada mai kyau yana taimakawa wajen samun amfanin gona mai kyau.

3. Shuka:

Shuka gyada a lokacin damina ko lokacin ruwan sama. Zaka iya shuka su da tazarar kusan santimita 15-20 tsakanin kowanne tsiro, sannan kuma a shuka a cikin ratar da ke tsakanin layukan (zai fi kyau tsakanin santimita 45-60).


Ana iya shuka gyada da hannu ko da kayan aikin gona.

4. Taimako da Kulawa:

Shayar da Ruwa: Gyada yana bukatar ruwa sosai, musamman a lokacin da yake girma, amma a guji zubar da ruwa da zai haifar da zubar da kasa ko lalacewar tsiron.

Maganin Ciyayi: A kula da ciyayi domin gujewa yin gasa da gyadar. Hakanan, magunguna na kashe kwari da cututtuka suna da muhimmanci.

5. Cire Ciyayi da Kwari:

A cire ciyayi domin ba su zama masu gasa da gyadar ba, sannan a tabbatar da cewa kwari da cututtuka basu tura shuka cikin hatsari ba.

6. Girman Gyada da Gyarawa:

Gyada yana daukan watanni uku zuwa hudu kafin a girbe. Bayan haka, gyadar tana fara daukar nauyi a cikin kasa.

7. Girbi da Ajiya:

Bayan girbi, gyadar yana bukatar a bushe ta sosai don gujewa lalacewa ko kamuwa da mold. Ana iya ajiye gyadar a wuraren da ke da bushewa da iska mai kyau.

Wannan shine tsarin asali na noman gyada. Ana samun amfanin gona mai kyau idan aka bi matakan kula

 da kyau da kuma sarrafa filaye yadda ya kamata.

Noma Masara 

Noma masara yana daya daga cikin muhimman ayyuka na gona a Najeriya da sauran kasashe masu noman amfanin gona. Ga yadda ake noma masara daga farko har zuwa girbi:

1. Zabin Wurin Noma

Zabi fili mai fadi, wanda yake da iska mai kyau da kuma ƙasa mai laushi (sandy loam soil).

Duba cewa ƙasa tana da ruwa sosai amma ba mai jujjuyar ruwa ba ce.

2. Shirya Gona

Yanka ciyayi da bushes idan suna wurin.

Yi haro (ploughing) da farrfasa ƙasa (harrowing).

Iya saka taki kamar rotted manure ko NPK 15:15:15 kafin shuka.

3. Zaben Irin

Zabi irin masara da ya dace da yankinku, kamar:

SAMMAZ 14, 17, 18 – daga IAR (Ahmadu Bello University)

OBA SUPER – daga IITA ko ADPs

Ka tabbata irin yana da inganci (certified seed).

4. Shuka

A shuka irin a cikin rami ko layi.

Tazarar da ake so: 75cm x 25cm ko 90cm x 30cm.

Iya saka iri 1–2 a rami, sannan rufe da ƙasa kaɗan.

5. Kulawa da Gona

Gyaran Gona: Cire ciyayi sau 2 zuwa 3 kafin shuka rufe fili.

Taki: Ana iya saka NPK 2-3 makonni bayan shuka, da UREA bayan 5-6 makonni.

Magungunan kwari: Yi amfani da magunguna idan kwari kamar "armyworm" sun bayyana.

6. Girman Masara (Tasseling & Silking)

Wannan lokacin ne masara ke fitar da furanninta.

A tabbatar tana da ruwa a wannan lokaci don samun kwari.

7. Girbi

Ana girbin masara bayan kimanin 2.5 zuwa 4 watanni – ya danganta da nau'in irin.

Alamar girbi: Kwanon masara ya bushe, furar masara ta canza launi, kuma ciyawar ta fara bushewa.

A yanka ko sare domin busarwa kafin a girbe.

Idan kana so, zan iya taimaka da tsarin aikin gona (schedule/calendar) ko da

barun bunkasa yawan amfanin gona. Kana da wasu tambayoyi a kai?